Nhảy tới nội dung

Google Summer of Code và bí quyết trúng tuyển

· 20 phút để đọc
Nguyễn Thành Trung
Nguyễn Thành Trung
Nhà phát triển phần mềm

Bạn là sinh viên công nghệ thông tin có đam mê với lập trình?

Bạn muốn tham gia các dự án với các tổ chức lớn trên thế giới để có thểm kinh nghiệm?

Bạn cần thêm vài đồng để trang trải cuộc sống nhưng muốn làm gì có ý nghĩa hơn?

Có thể Google Summer of Code là một lựa chọn tuyệt vời. Hãy cùng mình khám phá thêm về chương trình này nhé. Là một người đã trúng tuyển 2 năm, mình cũng sẽ chia sẻ con đường chinh phục GSoC của mình.

Google Summer of Code

Google Summer of Code

Google Summer of Code​

Google Summer of Code là gì?​

Google Summer of Code (thường viết tắt là GSoC), là một chương trình do Google tổ chức nhằm khích lệ học sinh, sinh viên, và những người mới lập trình tham gia vào các dự án phần mềm mã nguồn mở.

Hàng năm, Google sẽ làm việc với nhiều tổ chức lớn nhỏ khắp thế giới để kết nối sinh viên với những lập trình viên có kinh nghiệm (các mentor). Những sinh viên này sẽ được hướng dẫn để thực hiện những ý tưởng do chính họ đưa ra trong các đề án trong vòng 3 tháng (12 tuần) hè.

Trong suốt quá trình này, tùy vào nơi cư trú và cỡ dự án, các bạn có thể nhận một khoản tiền thưởng. Ở Việt Nam, mức này là $3000 cho một dự án lớn, nhưng các nơi khác có thể lên đến $6600. Các bạn du học sinh sẽ đặc biệt có lợi - ví dụ như mình đang ở Úc thì sẽ được trả theo mức tối đa.

Ngoài ra, quá trình thực hiện dự án sẽ giúp các bạn va chạm với rất nhiều chuyên gia trong ngành. Những mối quan hệ và kinh nghiệm này sẽ cho bạn lợi thế lớn khi xin việc, ít nhất là trong vòng duyệt hồ sơ.

Google Summer of Code KHÔNG là gì?​

Chương trình thực tập tại Google​

Điều mà mọi người hay hiểu nhầm là GSoC là một chương trình thực tập tại Google hay một cơ hội làm việc tại Google.

Trong suốt GSoC, bạn chỉ làm việc với tổ chức mã nguồn mở bạn đăng ký cùng, không làm việc trong Google hay với Google. Google chỉ là bên đứng ra kết nối và tài trợ.

Vì vậy, bạn không thể nhận là đã từng làm việc cho Google. Tuy nhiên, kinh nghiệm làm việc trong kỳ GSoC sẽ rất hữu ích khi đưa vào hồ sơ xin việc cho các công ty khác hay khi nêu ra trong các buổi phỏng vấn, đặc biệt đối với những bạn mới ra trường ít có cơ hội làm việc thực tế.

Kỳ thi​

GSoC không phải là một kỳ thi.

Sẽ có một sự cạnh tranh lớn trong vòng ý tưởng. Tuy nhiên, khác với những cuộc thi thông thường, những đề án được chấp nhận không phải những gì quá độc đáo hay cao siêu, mà là những gì thiết thực nhất với cộng đồng mã nguồn mở. Trong vòng này, bạn nên thảo luận với các tổ chức (vì chính các tổ chức sẽ duyệt đề án của bạn) và chủ động xin ý kiến của cộng đồng xung quanh sản phẩm đó, thay vì giữ bí mật đơn nộp của mình. Mình sẽ nói thêm về điều này ở những phần sau.

Ở vòng lập trình, sẽ có những bài đánh giá (evaluation), nhưng nó hoàn toàn dựa trên tiến độ công việc của bạn và không hề so sánh với ai. Việc hợp tác và thảo luận là thiết yếu với mọi dự án, và cũng là tinh thần chung của lập trình mã nguồn mở.

Công việc ổn định​

Đây là một trải nghiệm hướng tới sinh viên mới làm quen với lập trình hơn là một cơ hội kiếm tiền. Vì vậy, Google chỉ cho phép một người tham gia tối đa 2 chương trình.

Tuy nhiên, tùy vào tổ chức, những bạn đã hoàn thành GSoC thường có nhiều cơ hội gắn bó lâu dài, thậm chí một số ít còn nhận được việc làm tại hay liên quan đến tổ chức đó.

Lập trình Mã nguồn mở - Open Source​

Cốt lõi của mỗi dự án GSoC là mã nguồn mở (Open Source). Đây cũng là một từ khóa nóng trong giới công nghệ những năm gần đây, nên hãy cùng mình tìm hiểu nhé.

Tổng quan​

Mã nguồn mở là một khái niệm chỉ những dự án có mã nguồn công khai. Sự công khai này giúp cho mọi người có thể dễ dàng chia sẻ, tái sử dụng, và chỉnh sửa một sản phẩm phần mềm. Mô hình mở này cũng tạo điều kiện cho cả cộng đồng cùng nhau đóng góp và phát triển dự án đó, thay vì dựa vào một vài cá nhân hay doanh nghiệp.

Cách hoạt động​

Hầu hết các dự án mã nguồn mở đều do những cá nhân tình nguyện hoặc các tổ chức phi lợi nhuận duy trì. Họ thường hoạt động vì đam mê hoặc dựa vào những đồng quyên góp của cộng đồng.

Một số dự án có tầm ảnh hưởng cũng có thể được các doanh nghiệp lớn hậu thuẫn. Điển hình là Android của Google hay .NET của Microsoft. Những công ty này có thể được khách hàng trả tiền để duy trì hay hỗ trợ việc triển khai, hoặc cũng có thể trực tiếp sử dụng những dự án đó trong nhiều sản phẩm cốt lõi khác.

Nhiều dự án, ngoài việc công khai mã nguồn, còn khuyến khích mọi người đóng góp trên các nền tảng như GitHub. Bất kỳ ai đều có thể góp ý (mở một Issue) hay đề xuất một thay đổi trong mã nguồn (mở Pull Request) để sửa lỗi hay thêm tính năng mới.

Lợi ích​

Các dự án mã nguồn mở là nơi mọi người khắp nơi trên thế giới có thể kết nối, chia sẻ kiến thức, và hợp tác.

Ngoài ra, tạo và duy trì những dự án mã nguồn mở cũng là một cách sinh viên chúng mình có thể vừa ứng dụng kiến thức, vừa quảng bá bản thân trong cộng đồng. Hoạt động mã nguồn mở cũng là những bằng chứng cho năng lực của bản thân trong hồ sơ xin việc sau này.

Những điều nên tránh​

Gần đây, với sự nóng lên của phong trào mã nguồn mở, hay do những hoạt động khích lệ mã nguồn mở như Hacktoberfest hay chính GSoC, ngày càng nhiều bạn đang học lập trình bắt đầu "đu trend", mở các Issue hay Pull Request trên GitHub.

Thường thì mọi đóng góp đều có ích, nhưng nếu các bạn không chịu tìm hiểu về dự án và tổ chức mà vẫn đưa ra những câu hỏi "ngu" hay mở những Pull Request "rác", những người duy trì dự án (thường là những tình nguyện viên) sẽ cảm thấy rất mệt mỏi và khó chịu, ảnh hướng xấu đến sự phát triển của sản phẩm.

Các bạn hãy lưu ý điều này khi chuẩn bị cho GSoC. Hãy chỉ đóng góp vào mã nguồn mở khi mình thực sự có đam mê hay sử dụng một phần mềm nào đó, tránh tham gia mã nguồn mở chỉ vì lợi ích của chương trình.

Cách đăng ký Google Summer of Code​

Nắm được thông tin cơ bản về mã nguồn mở nói chung và GSoC nói riêng, chúng ta có thể bắt đầu hành trình này!

Tuy GSoC là một chương trình 18+ (vì là việc có lương nên phải đủ 18 tuổi mới được tham gia), nhưng mình khuyên những bạn có tham vọng hãy tìm hiểu từ những năm THPT, hoặc ít nhất 1 - 2 năm trước khi đăng ký.

Tìm tổ chức​

Trước khi làm một đề án, chúng ta phải tìm một tổ chức. Để tìm được tổ chức phù hợp, trước tiên hãy tự hỏi bản thân một vài câu sau đây.

Mình đam mê mảng gì?​

Khoa học máy tính, công nghệ thông tin là những mảng rất rộng, có rất nhiều phần ngành khác nhau. Một số ví dụ ở đây là trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence), phân tích dữ liệu (Data), bảo mật (Security), ứng dụng mạng (Web),...

Bản thân mình thì từ nhỏ đã nghịch nhiều hệ điều hành của các thiết bị khác nhau (từ Windows, Android cho đến Linux) nên ngay từ đầu đã ngắm tới những tổ chức làm về hệ điều hành (Operating Systems).

Mình mạnh ở những công nghệ nào?​

Trong mỗi mảng sẽ có nhiều tổ chức khác nhau. Mỗi tổ chức sẽ có một hệ sinh thái các sản phẩm liên quan sử dụng những ngôn ngữ và nền tảng khác nhau.

Xuất phát từ mảng lập trình thi đấu trong những năm THPT, thế mạnh của mình có lẽ là C++.

Xác định được những điều này, các bạn có thể bắt đầu tìm kiếm tổ chức trên trang của GSoC:

Tìm tổ chức

Trên trang, bạn có thể tìm kiếm các tổ chức theo mảng và theo ngôn ngữ lập trình hay loại công nghệ sử dụng. Khi thấy một tổ chức nào hấp dẫn, bạn có thể nhấn chuột vào để tìm hiểu thêm, ví dụ như Haiku, tổ chức mình đã chọn:

Haiku

Chú ý rằng, mỗi năm danh sách tổ chức sẽ khác nhau. Đường dẫn của mình chỉ đến danh sách của năm 2024. Bạn có thể truy cập danh sách của các năm khác bằng cách thay thế số 2024, ví dụ như:

Nếu bạn không đăng ký ngay trong kỳ sắp tới, mình khuyên các bạn nên lựa chọn những tổ chức đã xuất hiện trong nhiều năm qua.

Làm quen​

Sau khi đã tìm được một (hoặc một vài!) tổ chức ưng ý, bạn có thể bắt đầu làm quen với họ.

Trải nghiệm sản phẩm​

Điểm xuất phát tốt nhất là trang chủ của dự án. Thông thường sẽ có một đường dẫn đến trang này từ trang thông tin trên GSoC. Ví dụ như với Haiku:

Trang chủ Haiku

Trên trang chủ sẽ có tổng quan về dự án và hướng dẫn cài đặt. Các bạn nên cài đặt chương trình vào máy của mình.

Trong quá trình tải và cài đặt, các bạn cũng nên tìm hiểu thêm về dự án qua các bài viết của tổ chức hay những trang ngoài như Wikipedia.

Làm quen với mã nguồn​

Tiếp theo, các bạn sẽ cần phải làm quen với mã nguồn - thứ mà bạn sẽ phải làm việc với trong suốt quá trình GSoC.

Tìm mã nguồn​

Mỗi tổ chức sẽ có một cách phân phối mã nguồn riêng. Thường thì bạn có thể tìm hiểu cách lấy mã nguồn trên trang dự án của họ. Bạn có thể tìm phần này trong mục "Source", "Code", "Development", hay "Contributing", tùy vào tổ chức. Ví dụ như với Haiku, bạn có thể vào đường dẫn Development từ trang chủ:

Haiku - Development

Trong những bài viết này, có một bài Get the Haiku Source Code hướng dẫn các bạn tải mã nguồn về.

Lưu ý rằng, một số tổ chức có thể có nhiều dự án nhỏ, mỗi dự án đó có thể có một bộ mã nguồn khác nhau. Các bạn nên đọc kỹ hướng dẫn để tải đúng bộ.

Ngoài ra, các tổ chức còn hay đăng mã nguồn các dự án của mình trên GitHub, một trang "mạng xã hội" lớn dành cho những nhà phát triển phần mềm. Bạn có thể tìm ra trang mã nguồn trên GitHub bằng cách tra Google <tên dự án> source code GitHub. Ví dụ như Haiku:

Haiku - GitHub

GitHub có thể không phải là nơi làm việc chính của một số tổ chức, nhưng là một chỗ rất tiện lợi để tra cứu và đọc mã nguồn sau này.

Xây dựng mã nguồn​

Có được mã nguồn, mọi người sẽ phải thực hiện một số "ma thuật" để biến chúng thành sản phẩm sử dụng được.

Mỗi dự án sẽ sử dụng những công cụ và quy trình đặc thù trong quá trình phát triển. Thường chúng sẽ nằm ở tệp README.md trong mã nguồn, ở một mục "Development", "Building", hay "Compiling". Với Haiku, bạn có thể tham khảo tệp ReadMe.Compiling.md trong mã nguồn.

Ngoài ra trên trang dự án thường cũng có hướng dẫn dành cho cộng đồng nhà phát triển:

Haiku - Compiling

Làm quen với cộng đồng​

Với những dự án phức tạp, trong quá trình sử dụng hay xây dựng mã nguồn sẽ không thể tránh khỏi những vướng mắc. Đây sẽ là lúc chúng mình có thể nhờ sự trợ giúp của cộng đồng mã nguồn mở.

Ngoài ra, việc tham gia những cộng đồng khi đã hiểu về dự án cũng giúp mọi người thể hiện nguyện vọng đóng góp và cũng một cách nào đó khéo léo quảng bá khả năng học hỏi và lập trình của bản thân. Những hoạt động trong cộng đồng của các bạn sẽ giúp xây dựng uy tín, tạo ra một lợi thế khi đăng ký GSoC sau này.

Tìm kênh liên lạc​

Mỗi cộng đồng mã nguồn mở sẽ có kênh liên lạc khác nhau, bao gồm:

  • Diễn đàn (forum).
  • Nhóm trò chuyện (chat room).
  • Danh sách thư (mailing list). Đây là một địa chỉ email, khi bạn gửi vào địa chỉ này, tất cả những người đăng ký vào danh sách thư sẽ nhận được thư của bạn.

Thông tin này thường sẽ có trên đầu phía bên phải mỗi trang giới thiệu dự án trên GSoC. Ngoài ra, bạn cũng có thể vào trang chủ dự án rồi truy cập mục Community.

Haiku - Community

Văn hóa hỏi​

Các cộng đồng mã nguồn mở thường rất thoải mái và đón chào những câu hỏi từ những bạn mới bắt đầu. Tuy nhiên, để tránh tạo ra ấn tượng xấu, mọi người nên lưu ý vài điều:

  • Để tránh mất thời gian của nhau, trước khi hỏi câu hỏi, các bạn nên tìm hiểu kỹ vấn đề. Hãy đọc kỹ các tài liệu và tra các diễn đàn xem ai đã hỏi tương tự chưa. Khi hỏi, hãy nêu kỹ tình huống, những điều bạn đã làm, và cách mọi người có thể dựng lại vấn đề của bạn để nghiên cứu và giải đáp.
  • Các tổ chức lớn thường sẽ được chia thành nhiều kênh dựa trên sản phẩm, ngôn ngữ giao tiếp,... Chú ý đọc kỹ nội quy và đăng câu hỏi vào đúng kênh.
  • Những người trên diễn đàn thường nhiệt tình, những cũng chỉ là tình nguyện viên cống hiến trong thời gian rảnh. Họ không có nghĩa vụ phải trả lời tất cả các câu hỏi ngay lập tức. Sẽ là điều rất bình thường nếu không ai trả lời câu hỏi của bạn, đặc biệt khi đó là vấn đề khó, chuyên sâu. Tránh lạm dụng tính năng gắn thẻ hay liên tục gửi tin nhắn để giục ai đó trả lời.

Những đóng góp đầu tiên​

Trong quá trình cài đặt và sử dụng các phần mềm, các bạn sẽ gặp không ít trục trặc, đặc biệt với những dự án đang phát triển nhanh.

Những trục trặc này chính là cơ hội để các bạn đóng góp lại cho dự án. Những đóng góp này không cần là gì cao siêu, mà có thể chỉ là thêm vài dòng định nghĩa bị thiếu ở một tệp nào đó. Ngoài ra, bạn cũng có thể viết thêm tài liệu cho dự án, giải thích nguyên nhân và cách khắc phục những lỗi bạn đã gặp.

Chú ý làm quen với nền tảng làm việc của dự án trước khi đóng góp. Thường nội dung này sẽ được giải thích kỹ trên trang mạng hay trong mã nguồn dưới mục Contributing. Nhiều tổ chức làm việc trên GitHub, nhưng số còn lại như Haiku làm việc trên một số nền tảng đặc thù.

Haiku - Gerrit

Hơn nữa, hãy đảm bảo rằng mỗi đóng góp của mình mang một ý nghĩa nhất định: Để giải quyết vấn đề hay thêm tính năng phù hợp với định hướng phát triển của dự án. Tránh sửa những lỗi vặt như thêm dấu cách, sửa lỗi chính tả,... Những "đóng góp" này không chứng tỏ được khả năng chuyên môn của bạn, không giúp bạn học thêm điều gì, mà còn làm mất thời gian của những người duy trì dự án.

Ý tưởng​

Khi đã làm quen với tổ chức và hòa nhập vào cộng đồng, giờ đến lúc chúng ta nghĩ ra ý tưởng để chuẩn bị cho GSoC.

Danh sách ý tưởng​

Trên mỗi trang giới thiệu tổ chức của GSoC là một nút rất lớn "View ideas list". Nút này sẽ dẫn chúng ta đến trang danh sách ý tưởng của từng tổ chức.

Haiku - Ideas

Những ý tưởng này thường được phân thành các mảng nhỏ để mọi người dễ tìm dự án phù hợp.

Lợi ích của việc chọn ý tưởng từ danh sách là thường các ý tưởng này phù hợp với định hướng phát triển của dự án. Nếu các bạn làm được đề án tốt, các bạn sẽ dễ nhận được ủng hộ của tổ chức.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có một ý tưởng phù hợp nhất với bản thân trong danh sách này. Hơn nữa, việc chọn ý tưởng theo "sách giáo khoa" cũng khiến bạn phải cạnh tranh với nhiều người làm đưa ra cùng một đề án trong vòng tuyển. Ví dụ như vào năm 2024, ở tổ chức NetBSD, mình có nộp một đề án về giả lập Linux, và trong những tháng sau, có 2 - 3 bạn cũng bày tỏ nguyện vọng muốn làm về chủ đề đó.

Ý tưởng cá nhân​

Đây là một lựa chọn của không ít thí sinh tham dự GSoC. Nhiều tổ chức cũng khuyến khích điều này. Trích từ Haiku:

The most successful Google Summer of Code projects are often those proposed by the participants themselves. The following list represents some of our ideas and wishes for the project. However, suggesting your own idea is always encouraged!

Ý tưởng này có thể là bất kỳ điều gì liên quan đến dự án. Bản thân mình sẽ nghĩ ý tưởng theo hai hướng chính:

Kết nối với thế mạnh, sở thích​

Đây là cách mình đã có dự án GSoC năm 2023. Ngoài hệ điều hành, mình cũng đam mê và có hiểu biết sâu về nền tảng .NET và ngôn ngữ C#. Việc kết nối .NET với hệ điều hành Haiku, đem lại ngôn ngữ C# cho cộng đồng Haiku là một lựa chọn hoàn hảo với mình.

Ngoài ra, mình cũng đưa ra một số dự án về giả lập Linux - một thế mạnh khác của mình. Rất tiếc, mình chưa có mùa GSoC nào thành công từ ý tưởng này.

Khắc phục vấn đề thực tế​

Đây là nguồn gốc ý tưởng dự án GSoC năm 2024 của mình. Suốt quá trình phát triển phần mềm, việc thiếu đi trình gỡ lỗi (Debugger) tốt trên Haiku khiến mình cảm thấy không hài lòng. Thực tế này cũng đang cản trở nhiều dự án khác của cộng đồng. Vì vậy, đề án hiện tại của mình nhận được nhiều ủng hộ từ tổ chức và cộng đồng.

Lập đề án​

Khi có một ý tưởng xác định, bạn có thể lập một đề án cho GSoC.

Tuy chúng mình có thể nghĩ ý tưởng và tìm hiểu nó từ sớm, nhưng mình khuyên nên để việc viết dự án vào tầm đầu tháng 3 của năm bạn ứng tuyển GSoC. Đây là lúc Google công bố các tổ chức tham gia - tránh trường hợp dành nhiều thời gian cho một đề án với một tổ chức xong tổ chức đó không có mặt trong năm đó.

Trước khi dành công sức lập đề án, bạn nên hỏi tổ chức và cộng đồng về những ý tưởng của bạn, để xem liệu chúng có phù hợp. Năm 2023, mình có đưa ra 2 ý tưởng, một ý tưởng nhận được nhiều sự ủng hộ, ý tưởng còn lại gây tranh cãi nên mình quyết định không lập đề án nữa.

Lúc này, các bạn có thể nói rõ nguyện vọng của mình là tham gia GSoC. Các bạn cũng có thể đưa ra đề án để tổ chức và cộng đồng góp ý, chỉnh sửa. Thường các đề án sẽ mang nét riêng của mỗi người, nên các bạn không nên lo về vấn đề "lộ hàng" khi đăng trên các diễn đàn.

Lưu ý rằng, mỗi tổ chức sẽ có những yêu cầu nhất định về định dạng các đề án. Thường những yêu cầu này sẽ được đăng cùng danh sách ý tưởng để hướng dẫn những bạn có ý định đăng ký GSoC.

Sau khi trúng tuyển​

Nếu bạn đã đạt được đến bước này, đầu tiên mình xin được gửi lời chúc mừng! Bạn đã được chọn vào một chương trình có tỉ lệ chọi cao hơn cả kỳ thi đầu vào các trường THPT chuyên ở Hà Nội!

Sau khi trúng tuyển, cả Google và tổ chức bạn đăng ký sẽ gửi cho các bạn rất nhiều nội dung hỗ trợ. Bạn nên chú ý thường xuyên theo dõi các trang của GSoC, của tổ chức, và hòm thư để nhận được cập nhật trong suốt chương trình.

Xin được nhắc lại, GSoC không phải là kỳ thi. Chỉ cần niềm đam mê và sự đóng góp thường xuyên là bạn có thể dễ dàng vượt qua giai đoạn này của chương trình. Hơn nữa, hãy tận dụng tốt môi trường mã nguồn mở này để kết nối với cộng đồng phát triển ứng dụng trên toàn thế giới.

Lời kết​

Cảm ơn mọi người đã ghé thăm và ủng hộ trang của mình!

Vì đây là một trong những bài viết đầu tiên của mình về một chủ đề khá rộng, bài viết này không thể tránh được những thiếu sót. Nếu có bất kỳ ý kiến đóng góp nào, mong mọi người hãy gửi mình một bình luận vào ô dưới đây.

Chúc mọi người thành công trên con đường chinh phục GSoC và lập trình mã nguồn mở!

Tham khảo thêm​